باغ کمپانی تا کارخانه حاجی زاویه - وبلاگ آقای عابدی

به گزارش وبلاگ آقای عابدی، بلورسازی نام محله ای است در شمال شرق منطقه 17 که از شمال به خیابان قزوین، از جنوب به خیابان نیروی هوایی، از شرق به بزرگراه نواب و از غرب به خیابان شهیدان حسنی(قلعه مرغی) منتهی می گردد.

این محله در همسایگی امامزاده معصوم(ع) و در پهنه جنوبی آن واقع شده است. محله بلورسازی در گذشته ای نه چندان دور به دلیل داشتن تعداد زیادی کارخانه و کارگاه صنعتی منطقه ای با اهمیت در حاشیه تهران بود. امروزه خیابان شهید مسعود نعیمی مهم ترین معبر این محله است. اوایل دهه 30 یک کارخانه فراوری شیشه و بلور در جنوب این خیابان راه اندازی و این محدوده از همان زمان به خیابان بلورسازی معروف شد. کارخانه بلورسازی از شمال به خیابان شهدای کاشی، از غرب به خیابان قلعه مرغی و از جنوب به کوچه 27 و از شرق به خیابان شهید شیخ محمدی و بزرگراه شهید نواب محدود می شد. کارخانه بلورسازی از ضلع شرقی خود دارای 2 معبر ورودی و خروجی بود. معبر ورودی بعد از گذر از پل چوبی نهر فیروزآباد (شیخ محمدی فعلی) از میدان حق شناس به 7 متری بهار و محله بلورسازی می رسید و معبر خروجی آن از کوچه غلامی به انتهای کوچه قنات و کوچه یخچال محدود می شد. امروزه فقط بخشی از انبار کارخانه بلورسازی در این محله باقی مانده است، اما اهالی همچنان به خیابان نعیمی و محدوده اطراف آن محله بلورسازی می گویند. مالک کارخانه بلورسازی فردی به نام حاجی زاویه بود و هنوز هم یکی از کوچه های خیابان شهید نعیمی به نام کوچه زاویه شناخته می گردد.

محمد برمه ای یکی از معتمدان و قدیمی های محله بلورسازی می گوید: زمانی که کارخانه فراوری بلور و شیشه در این محدوده ساخته شد هنوز خبری از بافت مسکونی نبود و این محله جزء محدوده حاشیه شهر محسوب می شد. جز کارخانه بلورسازی 2 کارخانه دیگر هم درست روبه روی کارخانه بلورسازی وجود داشت که یکی از آنها کبریت سازی و دیگری کارخانه فراوری نمک بود. در نیمه شمالی خیابان شهید نعیمی تا کوچه هفدهم نیز چند باغ بزرگ وجود داشت که بیشتر آنها متعلق به فردی به نام کمپانی بود و به همین دلیل به آنها باغ کمپانی می گفتند. فرد دیگری به نام مصطفی اعتماد هم مقدار زیادی باغ و زمین در این محدوده داشت و از مالکان بزرگ این محله بود.

از سال 1340 تا 1345 با مهاجرت اقوام مختلف از جمله دامغانی ها و سمنانی ها جمعیت این محدوده زیاد و زمین ها و باغ های این محله به بافت مسکونی تبدیل شد. به تدریج کارخانه بلورسازی در مرکز بافت شهری نهاده شد که در نتیجه سبب نارضایتی اهالی شد. در سال 1351 با پیگیری های مردم کارخانه بلورسازی تعطیل شد، اما نام آن همچنان بر این محله باقی است. مسجد قدس رضوی مهم ترین مرکز دینی محله بلورسازی است. سال 1337 مصطفی اعتماد، مالک بخشی از باغ های محله بلورسازی حدود هزار و 700 مترمربع از زمین هایش را برای ساخت مسجد به اهالی محله فروخت و محمدتقی محمدی، شیخ حسن طالبی ومحمدابراهیم قاسمی با سرپرستی یکی از مشهورترین روحانیون آن موقع تهران به نام محقق خراسانی آغاز به ساخت بنای مسجد قدس رضوی کردند و در سال 1340 بنای نخستین مسجد محله کامل شد. بعدها در سال 1353 تغییراتی در بنای مسجد ایجاد شد و به شکل امروزی درآمد. محله بلورسازی از سال 1370 یعنی از زمان اجرای طرح بزرگراه نواب به شدت دستخوش دگرگونی شد. بسیاری از خانه های قدیمی این محله به دلیل قرار دریافت در طرح تخریب و اهالی به محله های دیگر کوچ کردند. کارشناسان براین باورند که اجرای ادامه بزرگراه یادگار امام(ره)، که آن هم از دل این محله می گذرد. بازهم این محله را دستخوش تغییر خواهد نمود.